Sisindiran dan Sajak

SISINDIRAN

     Sisindiran berasal dari kata "sindir" artinya berkata tidak langsung atau tidak terus terang, sisindiran adalah puisi atau pantun disajak melayu, bisa juga di daerah sunda. sisindiran itu sendiri terbagi tiga bagian  ada yang di sebut paparikan, rarakitan dan wawangsalan.

A. paparikan
paparikan berasal dari kata parik yang bentuk dasarnya adalah parek (dekat) jadi paparikan atau paparekan (dekat-dekatan) yaitu suara atau vokalisasi dari sampiran dan isinya mirip. paparikan disini adalah sisindiran yang berdekatan bunyinya antara sampiran dengan isinya, jadi tidak harus sama kata awal barisnya seperti paparikan dibawah ini :

contoh sisindiran paparikan
========================================================================
Silih Asih (kasih sayang)

cai hujan keur kekemu,
diwadahan kana botol.
urang wajib nyiar elmu,
ka sakola kudu getol.

mencit meri dina rakit,
boboko wadah bakatul.
nyeri lain ku panyakit,
kabogoh direbut batur .

samping hideung dina bilik,
kumaha nuturkeunana.
abdi nineng kanu balik.
kumaha nuturkeunana ,
========================================================================
piwuruk (nasehat)

hayang pisang geura dahar,
ngan teu aya rencang sanguna.
hayang pisan jadi beunghar,
ngan kudu getol usaha.

aya manuk dina pager,
na sukuna aya bola.
lamun urang hayang pinter,
kudu getol ka sakola.

baju kutud heureut pola,
dikelin heunteu dijalujur.
lamun teu cucud sakola,
arisin balik ka lembur .
============================================================
sesebred (candaan)

Daun hiris dibeungkeutan,
Dibawa ka juru leuit.
Anu geulis ngadeukeutan,
Hayangeun dibéré duit. 

pucung tiwu akar,
amis mata disusukan.
mun rek milu geuwat dangdan,
cimata geura susutan.

 Caang bulan opat belas,
teu kaduga ku poékna.
Aya bujang baju bodas,
teu kaduga ku korétna.

========================================================================
B.Rarakitan
       Rarakitan adalah kata yang berpasangan , disebut rarakitan karena ada hal atau makna yang berpasangan. yakni  "sampiran" dengan" isi". sehingga, awal pada kata sampiran harus sama dengan kata awal pada isi.

contoh Sisindiran Rarakitan
========================================================================
Silih Asih (kasih sayang)

daun hiris daun sembung,
dibeungkeutan keur ka bandung.
omat geuulis ulah pundung,
mun akang kapaksa nyandung.

kaso pondok kaso panjang,
kaso ngaroyong ka akang.
soso mondok sono nganjang,
sono mondok jeung nyi mojang.

ngakeul sangu anu gigih,
bolak balik ngarah tereh.
najan lila teu papanggih,
tetep masih geulis keneh.
========================================================================
Piwuruk (nasihat)

Meugeus diangir ku jeungjing,
Geura ganti ku kihiang.
Meugeus pelesir tipeuting,
Geura ganti ku sambeang.

Lamun urang ka Cikole,
Moal hese tumpak kahar.
Lamun urang boga gawe,
Moal hese barangdahar.

mun nginum jajamu hiji,
keur latihan sok garagabah.
mun geus timu elmu ngaji,
pasti manggihan kabungah.
========================================================================
Sesebred (banyolan)

disada mobil keur hirup,
tapi teu katingali liwat.
kagoda kupaisan hirup,
nepika tinggaleun sholat.

papatong eunteup na regang,
di cepret ku karet geulang.
montong deukeut ka anu egang ,
bisi didempet teu bisa hudang.

jalan jalan ka cianjur,
nijek batu ngajelegur.
hanas kuring meuli bajigur,
 diambuan bau bujur.
 ============================================================

 C. Wawangsalan

         wawangsalan yaitu sisindiran yang terdiri dari cangkang dan isi. pada sindir terdiri dari cangkang dan wangsal. yang dibuat wangsalnya tidak dikira-kira. tapi harus dicari dari bagian isi. wangsal itu suka murwakarti (nyambung) dan salah satu katanya ada di bagian isi itu. dilihat pada wangunnya, wawangsalan itu dibangun dari dua padalisan : satu padalisan sindir, terus yang kedua isi. jumlah ejaan pada setiap padalisan yaitu delapan ejaan.

Contohnya:

• Teu beunang di hurang sawah,teu beunang dipikameumeut: hartina ‘Simeut’
• Belut Sisit saba darat, kapiraray siang wengi: : harti ‘ Oray’
• Teu beunang di rangkong kolong,teu beunang dipikahayang : hartina ‘Hayam’.

 =======================================================================

SAJAK

Sajak Sunda nyaéta salah sahiji wanda  puisi atawa wangun ugeran anu teu pati kauger ku patokan wangunan. Ku lantaran kitu, dina mangsa awal gelarna sok disebut sajak bebas,kungsi ogé disebut sanjak.Disebut bébas téh saenyana mah rélatif, nyaéta lamun dibandingkeun jeung puisi-puisi saheulaeunana, utamana upama dibandingkeun jeung dangding anu kabeungkeut pisan ku patokan guru wilangan jeung guru lagu.Saenyana mah sajak ogé mageuhan kénéh rupa-rupa konpénsi puisi, upamana lebah diksina jeung rakitan ungkarana^. Ari Taufiq faturrahman mah nyindekkeun yén nu disebut sajak téh nyaéta karangan ugeran anu ngébréhkeun pangalaman batin panyajakna.

contoh nya sajak :

 TANAH SUNDA
Karya : Ajip Rosidi

Héjo pagunungan
Paul lautan
Héjo
Paul

      Langit na haté kuring

      Masing dimana kuring nangtung
      Masing kamana kuring leumpang
      Tanah lémbok tempak bumetah

 Angin nyeot nyiuman tarang

Masing dimana anjeun nunjuk
Masing iraha anjeun cumeluk
Kuring mo mumpang , kuring rék datang

     Neueulkeun tarang , neueulkeun jantung

     Kuring tungtung teteupan
     Kuring tungtung
     Teteupan

Tuntung bedil
Ngincer dada

Kuring geus nyaksian getih ngabayah
Getih maranehna nu mikacinta anjeun

    Kuring geus nyaksian panon carelong tanggah
    Jasadnu ruksak ngalungsar na dada anjeun

    Héjo pagunungan , paul lautan
    Taya kamarasan ngan katugenahan

Héjo pagunungan , paul lautan
Taya katengtreman , ngan ancaman !