KUMPULAN CARITA SUNDA

 

     

Dina zaman kiwari, carita sunda tos ngawitan ngaleungit, padahal kangé urang sunda kedah dijaga éta carita sabab mung urang sunda anu gaduh carita éta.

   Ku jalaran kitu abdi seja badé makalangan anu mudah-mudahan tiasa jadi pangémut-ngémut ka anu tos hilap carita sunda. Carita sunda aya anu di tulis ku sesepuh aya ogé anu turun temurun lewat cariosan sepuh na, matakan teu saeutik satiap carita sok beda versi, Pami Ieu carita sunda anu parantos ku abdi kadangu sareng ka aos :

SASAKALA GUNUNG TANGKUBAN PARAHU

Kacatur dina zaman baheula di tatar sunda  aya hiji bagong bodas, anu pohara hayangeun boga budak ti bangsa manusa, manéhna tatapa di hiji leuweung dugika mang taun-taun, ku jalaran hanaang pisan maksakeun lunta turun ti éta leuweung ka walungan Citarum, di sisi walungan citarum loba pisan dawégan anu atos di beulahan tilas anu moro mencek, aya hiji dawégan anu ngumplang cai na ku sabab bener-bener hanaang ku bagong téh langsung di serot dugika béakna, bagong teu apaleun anu di serot ku manéhna téh cai kahampangan raja, harita kénéh asa aya anu ngajalar dina awak na, rarasaan na mimiti teu paruguh, bagong bodas teu lila reuneuh.

Bagong bodas reuneuh na beuki gedé waé, teu lila ti harita éta bagong ngalahirkeun, pohara atoheun pisan sabab manéhna ngalahirkeun budak manusa awéwé anu kalintang geulisna, atuh ku bagong bodas téh éta orok di galéntor, diciuman, terus disusuan, ku bagong bodas éta orok di béré ngaran nyaéta Dayang Sumbi

Singkat carita, Dayang Sumbi geus jadi gadis geulis, mimiti geus hayangeun nyaho bapana, “tuang ibu saha atuh bapa abdi téh ?” dijawab ku bagong bodas, “nyai pami aya mah atuh ayeuna didieu”. Dayang sumbi pok deui-pok deui maksa hayang nyaho saha bapa na, “tuang ibu piraku abdi teu gaduh bapa!” ceuk dayang sumbi. Ku sabab di paksa terus, bagong bodas téh ahirna mah nyarita balaka, nyaritakeun manéh na geus nginum tilas kahampangan raja tug dugika reuneuh na.

“Lamun nyai hayang nyaho jeung hayang panggih jeung bapa nyai jung datangan raja, di ditu aya karaton” ceuk bagong bodas. Dayang Sumbi kacida reuwaseunana , jeung ujug-ujug panasaran hayang nyaho rupa bapa na, “lamun kitu mah ayeuna kénéh ku kuring rék di tépungan” harita kénéh dayang sumbi pamit ka bagong rék nepungan anu jadi bapa sakumaha anu dicaritakeun ku Bagong Bodas.

Teu patos lami dijalana Dayang Sumbi dugika karaton, didinya Dayang Sumbi balaka sakumaha anu dicaritakeun ku Bagong Bodas saméméhna, atuh ku raja di bagyakeun tur diaku anak, ku raja Dayang Sumbi dipérénahkeun dihiji tempat tur dipiwarang diajar ninun,  Dayang Sumbi pinter sakedap diajar na tapi atos mahir dina ninunna. tuluy ku raja Dayang Sumbi di pang nyieunkeun saung ranggon di tengah leuweung, ari baturna mung hiji nyaéta anjing anu di béré ngaran si Tumang.

Dina hiji waktu Dayang Sumbi nuju ninun tapi taropong na murag ka kolong, anjeuna alim turun lantaran seunggah pas dina naékna, terus nyarios lalaunan “lamun aya nu pang nyokotkeun lalaki rék di jieun salaki tapi lamun awéwé rék di jieun babaturan cakét”. Kabeneran di kolong téh aya si Tumang, ka déngéeun dayang sumbi nyarita kitu, langsung ku si Tumang éta taropong digegel di bawa ku si tumang terus dibikeun ka Dayang Sumbi.

Dayang Sumbi kacida reuwas na sabab anu pangnyokotkeun éta taropong téh lain manusa tapi si Tumang anjing anu maturan nana, kagok kapalang geus kedal ucap ahirna Dayang Sumbi jeung si tumang hirup paduduaan. Tepi ka hiji waktu Dayang Sumbi hamil terus ngalahirkeun budak lalaki anu kacida kasepna, ku dayang sumbi éta budak dibéré ngaran nyaéta Sangkuriang.

Sangkuriang diaping dididik dugika jadi budak bageur. Sangkuriang getol diajar moro, di ajar papanahan, nepika pinter dina papanahan na, dina hiji waktu Dayang Sumbi hayangeun ati mencek, “Sangkuring pang morokeun mencek atuh asa hayang ati mancek” ceuk Dayang Sumbi, “muhun tuang ibu”, tembal Sangkuriang. Teu loba nyarita harita kénéh sangkuriang indit ka leuweung rék moro mencek, nepi kaleuweung kabeh tempat anu sok loba mencek di datangan tapi teu pernah ningali mencek hiji ogé, jeung ngahajakeun si Tumang gé cicing teu jiga sasarina.

Sangkuriang ngalamun sabab teu beubeunangan dina morona, kalaka aya rasa amek ka si tumang anu ngan bisa nuturkeun hungkul,ceuk Sangkuriang “euweuh deui cara kudu dipeuncit si tumang ala atina terus di bikeun ka tuang ibu, éra balik teu beubeunangan mah”. Harita keneh si tumang dipeuncit ku sangkuriang terus diala ati na. Sangkuriang balik bari mawa ati si Tumang.

Geus nepi di imah na kacida atoheunana indung na langsung masak samara keur nyamaraan ati mencek, teu apaleun éta anu rek dipasak téh ati si tumang salaki na, teu pati lila carita na asak éta ati téh terus dahar ngariung jeung si Sangkuriang. Dayang Sumbi mimiti muka caritaan, “Sangkuring kamana ari si tumang asa teu katingali ti tadi” pok Dayang Sumbi. Sangkuriang repeh teu nyarita sabab sieun ku indung na, tapi pok deui pok deui indung na nanyakeun si Tumang, “hampura tuang ibu anu di tuang tadi ku urang éta téh ati si tumang lain ati mencek,”tembal Sangkuriang. Harita keneh dayang sumbi amek terus kedal si Tumang téh sa benerna bapa sangkuriang, saking ku pohara amek na dayang sumbi teu nyadar langsung nga gebug sirah na si sangkuriang.

Tuluy Sangkuriang pundung, kabur asruk-asrukan ka leuweung, anu di pikirna ku Sangkuriang susuganan aya sato galak anu daek ngakan bras anjog ka nagara siluman didinya Sangkuriang panggih jeung siluman wujudna oray naga. Sangkuriang didinya ngulik élmu, elmuna nyaeta tumbul muda, jalma anu ngabogaan éta bakal moal aya nu ngelehkeun sa kum na jin jeung siluman. Sanggeus élmuna asak sangkuring dijurungkeun deui indit ngalalana.

Dina hiji waktu sangkuriang manggihan nagara jin jeung siluman terus didinya maneh na galungan sareng jin siluman, tapi teu aya oge anu mampuh ngelehkeuna, kabeh jin jeung siluman tunduk ka sangkuriang. Di Negara jin jeung siluman éta sangkuriang jadi raja jeung jin siluman rék turut tunduk dina sagala na.

Ayeuana Dayang Sumbi anu di tinggalkeun ku anakna kacida kaduhung pisan geus ngagugu kana nafsu, ngahuleng jentul hirupna, terus indit Dayang Sumbi ka Beulah kulon niat rék néangan Sangkuriang, ngaprak teu aya anu di tuju bras dugika hiji gunung, didinya Dayang Sumbi panggih jeung raja jin anu keur tatapa, didinya Dayang Sumbi guguru nepika sarupaning élmu-élmu kasaktian tamat kabéh, ku raja jin Dayang Sumbi di jurungkeun indit ka beulah wetan dugika Gunung Bohong didinya Dayang Sumbi bumetah.

Kacaritakeun Sangkuriang nuluykeun ngalalana na, mileuweungan migunungan tepi ka puluh-puluh taun, ahirna jog ka hiji gunung nu disebut Gunung Bohong, didinya Dayang Sumbi ningali wanoja anu kacida geulis na nepika bogoheun na  jeung maksa ngajak kawin padahal mah éta téh Dayang Sumbi indung na. nya kitu deui Dayang Sumbi sarua bogoheunana kalinglap mangpuluh puluh taun teu papanggih, méh waé daék di ajak kawin. Ngan basa di siaran sirah na aya ceda urut baheula di toktrok sirahna ku pangarih sangu, Dayang Sumbi kacida reuwasna.

Ku Dayang Sumbi dicaritakeun yén sangkuriang téh anak pituinna Dayang Sumbi tapi tetep teu percayaeun, maksa ngajak kawin ka Dayang Sumbi, geuwat baé dayang sumbi nyiar akal. Dayang Sumbi méré sarat ka Sangkuriang lamun bisa ka tedunan, sadia diajak kawin. “Sarat nu kahiji pang bendungkeun Citarum cing jadi talaga, terus pang nyieunkeun sampan parahu anu alus keur lalayaran papanganténan, dina waktu sapeuting”, ceuk Dayang Sumbi. Sangkuriang atoheun pisan terus nyanggupan.

Harita keneh sangkuriang ngabendung Citarum. Di gawe teu eureun-eureun bari di bantuan ku jin jeung siluman anu geus di taklukeun ku maneh na. nincak janari walungan Citarum geus di bendung, tingal sampan na parahu keur lalayaran, ka beneran aya tangkal kai Beulah wetan, gedok di tuar ku Sangkuriang rungkadna ka beulah kulon terus di tilasan rgang na, di papasan dijieun parahu.

Dayang Sumbi yakin pamentana moal katedunan pamohalan teuing nyieun talaga jeung parahu dina waktu sapeuting, ceuk pikir na, tapi pas katenjo talaga geus ngemplang jeung parahu na ngabagug rék anggeus. Dayang Sumbi mikir kumaha cara na ngagagalkeun nana supaya kawin bisa gagal, Dayang Sumbi inget kana boéh raring dicokot baé tuluy lumpat ka mumunggang Beulah wétan, terus di kebut-kebut, tepika bijil cahaya bodas kawas balébat tandana beurang ngadadak sasakala sasatoan leuweung disarada. Manuk-manuk récét. Hayam réang kongkorongok da disangkana geus beurang.

Sangkuriang ngagebeg barang nénjo di wétan bijil balébat, manéhna nu keur nganggeuskeun parahu tuluy ngahuleng awahing ku reuwas. Bijil balébat beurang mangka parahuna can anggeus, hartina manehnana moal tulus papanganténan sareng Dayang Sumbi. Bakating ku handeueul kabina-bina, ngan jedak baé parahuna ditajong satarikna, bubuhan jalma sakti, parahu téh mangpéng jauh pisan. Gubrag di hiji tempat parahu téh nangkub jleg salin rupa jadi gunung, éta gunung téh kiwari katélah Gunung Tangkuban Parahu. Ari talagana anu ngémplang di dupak dugika ngolétrak. Éta urut talaga téh kiwari jadi padataran Bandung anu ngampar lega pisan, tunggul kai urut nuar sangkuriang ngajanggélék jadi gunung Bukit Tunggul, wétaneun Gunung Tangkuban Parahu. Ari régangna kai anu ngahunyud sarta geus rangrang teu daunan, tuluy ngajanggélék jadi gunung burangrang Beulah kulon.

tamat